İleri yaşla birlikte ayak başparmağında hareket kısıtlılığı, kemik çıkıntılar, ayakkabı giyememe gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Başparmağın hareketinin azalması durumuna sert parmak anlamına gelen Halluks Rigidus adı verilir. Ayak başparmağının, tarak kemiği ile parmak kemiği arasındaki kıkırdak dokusunun aşınması ve buna bağlı olarak eklem çevresinde kemik çıkıntılar oluşması parmak hareketini kısıtlar ve başparmakta ağrıya sebep olur.
Başparmakta kıkırdak aşınması (halluks rigidus) nedenleri aşağıda sıralanmıştır:
Diz ve kalça gibi diğer eklemlerdeki kıkırdak aşınmaları gibi başparmağın eklem kıkırdağının aşınması da tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Başparmak sertliği (halluks rigidus) teşhisi hastada ayakkabı giyememe, parmak üzerinde ele gelen ağrılı kemik çıkıntısı, parmağa yayılan ağrı, bazen de uyuşma ve parmak ucunda yürüyememe şikayetlerine sebep olur.
Ayak cerrahisinde deneyimli bir ortopedi uzmanının muayenesinde hastanın geçirilmiş eski yaralanmaları, eşlik eden şeker hastalığı ya da damar tıkanıklığı gibi diğer hastalıklarının varlığı önemlidir.
Muayenede, başparmakta şişlik kızarıklık, ağrılı nasırlar ve yerleri, hastanın basma şekli, ayak ve ayak bileğindeki kasların kuvveti ve fonksiyonları tek tek değerlendirilir. Çoğu zaman, bunlara ek olarak yapılacak uygun pozisyonda röntgen grafileri, teşhisi koymada yeterli olmaktadır.
Radyolojik incelemede (özellikle basarak çekilen bir filmde) eklem yüzeyi, kıkırdak kalınlığı, oluşan kemik çıkıntıların yeri ve boyutları incelenir.
Radyolojik inceleme sadece başparmak eklemi için değil tüm ayağın basış şeklinin de değerlendirilmesine, ayrıca kemiklerde olabilen kistler ve kitleler gibi diğer sorunların da tanınabilmesine yardımcı olur.
Başparmak sertliği yani halluks rigidus’un tedavisinde dikkatli yapılan bir değerlendirme ve tecrübeli bir ortopedi uzmanının muayenesi yol göstericidir.
Hastanın ek hastalıkları, ayakta kan dolaşım bozukluğu olup olmaması, hastanın yaşı ve günlük yaşantısındaki hareket düzeyi yapılacak tedaviyi belirler.
Hastadaki yakınma ve kıkırdak aşınmasının durumuna göre tabanlık, uygun ayakkabı seçimi ve gerekiyorsa ayak bileği çevresi kasların esnetilmesi ilk basamak tedavide yer alır.
Kıkırdak aşınmasının ileri düzeyde olmadığı, eklem hareketinin ağrılı olduğu ve kemik çıkıntıların ayakkabı giymeyi zorlaştırdığı hastalarda eklemin cerrahi yöntemlerle temizlenmesi, kemik çıkıntıların tıraşlanması ve yumuşak dokuların gevşetilmesi hastalarda yüz güldürücü sonuçlar verir.
Problemin daha ileri olduğu olgularda bu işlemlere ek olarak kemiklerin birbirine sürtmesini engelleyecek yumuşak doku ameliyatları da yapılabilmektedir.
Eklem kıkırdağının tamamen aşındığı, parmak hareketlerinin çok kısıtlandığı ya da ileri derecede ağrılı olduğu hastalarda kabul gören en ideal tedavi, kemiklerin birbirine sürtmemesi ve parmağın uygun pozisyonda kalması için eklem kıkırdaklarının temizlenip kemiklerin birbirlerine sabitlenmesi (eklemin dondurulması) işlemidir.
Eklemin dondurulması (artrodez) ameliyatı birçok hasta için korkutucu görünse de uygun hastaya uygun şekilde yapılan bir operasyon ile ağrının kalıcı olarak geçirilmesi ve kişinin daha rahat yürüyebilmesi sağlanabilmektedir.
Geçmiş yıllarda eklem hareketini korumak amacıyla önerilen parmak protezleri yüksek başarısızlık oranları nedeniyle günümüzde tercih edilmemektedir.