Arka Ayak Endoskopisi/Artroskopisi Nedir?

Doğrusu “Endoskopi” mi, “Artroskopi” mi?

Bu artroskopik yöntem ile ayak bileğinin arka yarısına, subtalar ekleme, bu anatomik bölgedeki bazı kasların kirişlerine (tendon) ve topuk (kalkaneus) kemiği üzerindeki kemik çıkıntılara ulaşarak görüntüleme ve tedavi yapmak mümkün olmaktadır (Resim 1). Aşil tendonunun iki yanından yapılan 7-8 milimetrelik girişlerle görüntüleme için fiberoptik kamera ve müdahaleler için cerrahi ince aletler kullanılır (Resim 2). Ayak bileğinin arka kısmında diğer eklemlerde gördüğümüz eklem kapsülü yapısı bulunmaz. Bunun yerine yağ dokusu ve bağ dokusu içeren dokular arasından geçilerek hedef dokulara ulaşılır. Bu dokular ayak bileği ve subtalar eklemin arka kesimleri olabileceği gibi, eklemlerinin daha arkasında yer alan kemik çıkıntılar ve kasların kirişleri de olabilir. Bu nedenle zaman zaman endoskopi ve artroskopi terimlerinin birbirinin yerine kullanıldığını görebilirsiniz.

Arka Ayak Endoskopisi/Artroskopisi ile Tedavi Edilen Hastalıklar

Ayak bileği posterior sıkışma hastalığı: Ayak bileği eklemini oluşturan kemiklerden alt taraftakine talus (aşık kemiği) adı verilir. Talus kemiğinin arkaya doğru bir uzantısı olan “Stieda çıkıntısı” veya ayrı bir kemik şeklinde yer alan “Os Trigonum” birçok insanda görülebilir ve çoğunlukla bir soruna yol açmaz. Bu çıkıntı veya aksesuar kemik ayağın aşağı doğru büküldüğü pozisyonlarda, topuk kemiği ile ayak bileği arasında sıkışıp ağrılı hale gelebilir (Resim 3). Bu sıkışma, basit burkulmalardan sonra ortaya çıkabileceği gibi, daha sık olarak bale, dans ve futbol gibi ayak bileğinin bu yönde tekrar tekrar zorlandığı aktivitelerde görülebilir. Artroskopik yaklaşımla bu kemik çıkıntı veya serbest kemik parçası çıkartılarak sıkışma ortadan kaldırılabilir.

Ayak bileği eklemi kıkırdak sorunları: Ayak bileği ekleminin arka 1/3 kısmını ilgilendiren kıkırdak hasarlarına, önden girilerek yapılan ayak bileği artroskopisi ile ulaşılması mümkün olmayabilir. Bu hastalarda, yüzüstü pozisyonda arka ayak artroskopisi ile bu hasarlı bölgelere ulaşılıp kıkırdak onarımı mümkündür (Resim 4).

Subtalar eklem kıkırdak sorunları: Bu eklem talus/aşık kemiği ile kalkaneus/topuk kemiği arasındaki sınırlı hareket yeteneğine sahip bir eklemdir. İki kemik arasındaki en geniş eklem yüzü posterior faset denilen alan olup arka ayak endoskopisi/artroskopisi ile görüntülemek ve müdahalede bulunarak tedavi etmek mümkündür. Eklem yüzündeki sorun küçük bir alanda sınırlı ise kıkırdak yüzeyini düzeltme veya kıkırdak onarımı gibi işlemler yapılabilir. Sorun eklemin ciddi bir biçimde bozulmasına yol açmışsa veya çok geniş bir alanı ilgilendiriyorsa eklem yüzlerini eklem dondurma (artrodez) işlemi artroskopik olarak yapılabilir (Resim 5). Bu işlem sırasında aşınmış olan eklem yüzlerindeki kıkırdak tıraşlayarak altındaki kemik yüzey ortaya çıkartılır. Sonrasında karşılıklı kemik yüzeyler vida ile birbirlerine tespit edilerek kaynama sağlanır. Eklemin hareketi kaybolur ve iki kemik artık birlikte hareket eder, ancak ağrı ortadan kalkar. Burkulma, yüksekten düşme, sportif yaralanmalar zaman zaman bu eklemde kıkırdak yaralanmalarına sebep olabilir. Ayrıca romatizmal hastalıklar da bu eklemde sorunlara yol açabilir.

Ayak bileği osteoartriti (artrodez tedavisi): Ayak bileği kırıkları, romatizmal hastalıklar gibi sebeplerle ayak bileği ekleminde ileri düzeyde osteoartrit (kireçlenme) geliştiği durumlarda artrodez (eklemi dondurma) işlemi tedavi seçeneklerinden bir tanesidir. Daha önceden geçirilmiş travma veya ameliyatlar nedeni ile ayak bileğinin ön veya yanlarındaki yumuşak doku örtüsü ve cilt tekrar ameliyat yapmaya elverişli olmayabilir. Farklı sebeplerle de ameliyatı ayak bileği arka kısmından artroskopi yardımlı yapmak seçilebilir. Bu durumlarda artrodez girişimi posterior (arka) ayak bileği artroskopisi ile birlikte çivileme/vidalama yöntemleri ile yapılabilir.

Arka ayak endoskopisi sonrası iyileşme nasıldır?

Arka ayak endoskopisi sonrası genellikle 1 gece hastanede yatış gerekli olur. Yumuşak doku ameliyatları sonrasında, doktorunuz uygun görmediği sürece herhangi bir alçı uygulamasına gerek yoktur ve erken dönemde ayak bileği hareketlerine başlanabilir. İyileşmenin tamamlanması ve spora dönüş 6-8 hafta sürebilir. Artrodez ameliyatları sonrasında 6-8 hafta üzerine basmamak gerekir, bazı durumlarda alçı tedavisi ile bölgeyi hareketsiz bırakmak gereği olabilir. Kaynama tamamlandıktan sonra tam yük verilebilir.