Ayak bileği eklemi bacağı ayağa bağlayan eklemdir. Bu eklem üç kemik tarafından oluşturulur: kaval kemiği, kamış kemiği ve ayakta bulunan “talus “kemiği. Kaval kemiğinin en uç kısmı ayak bileğinin iç kesiminde, kamış kemiğinin en uç kesimi de ayak bileğinin dış kısmında hemen cildin alında belirgin bir şekilde hissedilebilir. Bu üç kemik çok sağlam bağlar ile birbirine bağlanmıştır. Bu bağlar ayağın dönme ve burkulma gibi anormal hareketler yapmasını engeller. Bağlar esnek yapılardır. Ancak aşırı zorlanmalar sonrasında bu bağların elastik liflerinde yırtıklar oluşabilir.

Ayak bileği eklemi en sık yaralanan eklemlerden biridir. Sadece sportif aktiviteler sonrasında değil, günlük aktiviteler sırasında da ayak bileği yaralanması oluşabilir. Genellikle düzgün olmayan bir zeminde ayağın içe veya dışa dönmesi sonucunda bağlar yırtılabilir.

Bulgular

Ayak bileği burkulması sonrası oluşan kanama ve ödeme bağlı olarak ayak bileği çevresinde şişlik oluşur. Ayak bileği hareketleri ağrılıdır. Genellikle ağrılı olmakla birlikte hasta ayağının üzerine basabilir. Burkulmadan birkaç gün sonra, oluşan kanamaya bağlı olarak şişliğin olduğu yerde morarma görülebilir. Bu beklenen bir bulgudur. Ayak bileğinin en sık yaralanan bağı dış yan bağın ön kısmıdır.

İlk aşamada yapılacaklar

Ayak bileği burkulmalarından sonra genellikle ilk tedaviye hasta kendisi başlar. Bu aşamada amaç öncelikle ağrıyı gidermek ve oluşan şişliği azaltmaktır.

Buz uygulaması

• Ağrıyı azaltmada en etkili yöntemdir. Aynı zamanda ödemi ve şişliği azaltarak iyileşme sürecine katkıda bulunur. Buzu direk cilt üzerine koymak sakıncalıdır. Bir havlu üzerinden koymak daha uygundur. Buz uygulaması 20 dakika süresince yapılır ve bu süre 30 dakika ara ile tekrarlanabilir.

İstirahat

• Mümkünse iki-üç gün yaralanan ayak bileği üzerine basılmamalıdır. Bu sürede koltuk değneği kullanılabilir. Eğer ayak bileğindeki şişlik çok fazla ise doktorunuz birkaç gün süre ile geçici bir alçı uygulayabilir.

Elastik sargı

• Çok sıkı olmamak şartı ile ayak parmaklarından başlayarak sarılan elastik bandaj şişliğin azalmasında yardımcı olur.

Bacağı yüksekte tutma

• İki-üç gün süresince mümkün olduğunca ayağı göğüs hizasından yukarıda olacak şekilde tutmak gerekir. Bu uygulama da şişliğin azalmasına yardımcı olur.

Ağrı kesici ilaçlar

• • A
  ğrının derecesine göre basit ağrı kesiciler veya hem ağrı kesici, hem ödemi azaltıcı etkisi olan ilaçlar kullanılabilir. İlaç kullanırken doktorunuza danışmanız daha doğrudur.

Ayak bileklikleri

İyileşme sürecinde ayak bileğine destek olmak ve ağrıyı azaltmak amacıyla burkulmalara özel bileklikler kullanılabilir. Bunlar ayak bileğinin yukarı-aşağı hareketlerine izin verirler ancak burkulmayı önlerler. Bir kısmı ile spor yapılabilir.

Acil olarak doktora başvurmayı gerektirecek durumlar

• Yukarıdaki uygulamalara rağmen ağrının kontrol altına alınamaması
• Ayak bileğinde şişlikten ziyade anormal bir deformitenin olması
• Ayak bileğinin iç ve dışındaki kemik çıkıntılar üzerinde aşırı hassasiyet olması
• Ayağın üzerine basarak yürünememesi
• Ayak bileğinin arkasında veya bacağın üst kısmına doğru yayılan şişlik bulunması

Bu durumlarda kemiklerde kırık veya kasların kirişlerinde yırtık olabileceği için bir doktora başvurmanız daha uygundur.

İyileşme süreci

Ayak bileği burkulmalarından sonra ağrı, şişlik gibi şikayetler genellikle iki hafta içinde geriler. Bu süre sonrasında hala şikayetleiniz devam ediyorsa bir ortopedi uzmanına başvurmanız daha uygundur. Ağrılı dönem geçtikten sonra, ileride ayak bileği eklem hareketlerinde bir kısıtlılık oluşmaması için ayak bileği hareketlerini çalışmaya başlamak gerekir. Bu dönemde fizik tedavi desteği de alınabilir.

Ayak bileği burkulmalarından sonra iyileşme oranı %80-90 arasındadır ve cerrahi tedavi nadiren gerekir. Ancak bağların tamamen iyileşmesi dört ila altı haftayı bulmaktadır. Ayak bileği bağları tam iyileşmeden oluşacak yeni zorlamalar bağların iyileşmesini olumsuz etkileyecek ve ileride tekrarlayan burkulmalara zemin oluşturacaktır. Tekrarlayan burkulmaların bir nedeni de kasların zayıflamasına bağlı kas dengesinde bozulmadır. Tekrarlayan burkulmalar ayak bileğinde güvensizlik hissine ve kronik ağrılara neden olur.

Burkulma sonrası iki ay geçtikten sonra hala şikayetleriniz varsa, doktorunuza tekrar görünmeniz uygundur. Bu süreden sonra hala yakınmalarınızın olması, eklem içinde kıkırdak hasarına, bağların gevşek biçimde iyileşmesine veya yumuşak doku sıkışmalarına bağlı olabilir. Doktorunuz MRG’nin de dahil olduğu bir dizi tetkik ile bu sorunu ortaya çıkardıktan sonra gerekli tedaviyi yapacaktır.

Ayak bileği burkulmasından sakınmak için yapılacak şeyler

• Egzersiz öncesi iyi ısınmak
• Uygun ayakkabı giymek
• Tekrarlayan burkulma durumlarında spor sırasında özel ayak bileklikleri kullanmak
• Spor yapılan veya yürünen zemine dikkat etmek
• Ayak bileği çevresindeki kasları kuvvetlendirmek