Omuz çıkığı nasıl oluşur?

Omuz eklemi insan vücudunda en sık çıkık görülen eklemdir. Çıkıkların %50’si omuz ekleminde görülür. Çoğunlukla omuzun ön ve alt tarafına doğru çıkık olur. Çıkık oluşurken omuzun ön ve alt tarafında, eklemi oluşturan kol ve kürek kemiğini bir arada tutan bağlar ve labrum denilen özel bir doku yırtılır. Ayrıca kürek kemiğinin eklemi oluşturan ve glenoid denilen yuvasında ve kol kemiğinin üst ucunda da kemik ezilmeleri hatta küçük kırıklar da oluşabilir. Hastaların çoğunda omuz çıkığı olabilmesi için belirgin ve şiddetli bir travma öyküsü vardır. Az sayıdaki hastada ise belirgin bir travma olmadan basit bir hareketle omuz çıkığı gelişebilir. Travma olmayan bu grubun tedavisi diğerlerinden farklıdır.

Çıkık gelişen omuz eklemi kendiliğinden yerine girebilir. Eğer girmezse hızlı bir şekilde hastaneye başvurulmalıdır. Eklemin uzun süre çıkık pozisyonda kalması şiddetli ağrı yanı sıra önemli damar ve sinir yaralanmalarına da yol açabilir. Yeniden yerine oturmuş bir omuz eklemini kısa süreli (3-5 gün) kol askısında dinlendirmek yeterlidir. Kolu gövdeye sabitleyen ve 6 haftaya kadar kullanılan sargı ve bandajların iyileşme üzerinde olumlu bir etkisi yoktur. Tam tersine uzun süre hareketsizlik omuz hareketlerinde çözümü zaman alıcı ve uğraştırıcı hareket kısıtlılığına yol açabilir. Omuz çıkığı olan hastalara, eklem yerine yerleştirildikten sonra röntgen filmi ve MR incelemesi yapılır. Ameliyat planlanan hastalarda ise özel teknikler ile çekilen bilgisayarlı tomografi gereklidir (Resim 1 ve 2).

Omuz çıkığı tekrarlar mı?

Omuz çıkığının en önemli sorunlarından birisi, çıkığın tekrarlamasıdır. Tekrarlayan çıkıklarda daha düşük şiddette travma eklem çıkığı için yeterlidir. Günlük aktivite sırasındaki basit hareketler, hatta uyku sırasındaki kol hareketleri bile çıkık oluşturabilir. Bu durum hastanın yaşam kalitesini ileri derecede bozar. Tekrarlayan omuz çıkığı, her çıkıkta eklemi oluşturan kıkırdak yüzeylere zarar verir. İlerleyen kıkırdak hasarı omuz ekleminde ciddi tahribata ve artrit denilen ağrılı , hareket güçlüğü olan bir eklem gelişmesine neden olur. Tekrarlayan çıkıklarda omuz eklemini saran yumuşak dokularda ortaya çıkan gevşeklik, tam çıkık olmadan da eklemde küçük kaymalara yol açar. Bu küçük kaymalar da eklem artriti gelişmesine katkıda bulunur.

Omuz çıkığının tekrarlayan çıkığa dönüşümü ilk çıkığın görüldüğü yaş ile doğrudan ilişkilidir. İlk çıkığın tekrarlayan çıkığa dönüşüm oranları aşağıdaki gibidir.

• 14 yaş altı çocuklarda: %5’den az
• 14-18 yaş arası ergenlerde: %90’dan fazla
• 18-25 yaş arası gençlerde: %95
• 25-40 yaş arasında: %30-50
• 40 yaş üzerinde: giderek azalıyor

İlk çıkıktan sonraki tedavi planlaması doğal olarak yaş grupları ile ilgilidir. Çocuklarda (14 yaş altı) cerrahi tedavi gerekmez. Uygun rehabilitasyonla izlem yeterlidir. Ergenlerde (14-18 yaş) cerrahi tedavi kesinlikle gereklidir. Bu yaş grubunda cerrahi tedavi sonucunda bile %20’ye varan oranlarda yeniden çıkık gelişebilmektedir. 18-25 yaş arasında cerrahi tedavi mutlaka önerilmektedir. 25 – 40 yaş arasında hasta beklentisi, aktivite düzeyi göz önüne alınmalıdır. Bizim görüşümüz, ameliyat dışı tedavilerdeki %50’ye varan başarısızlığın çok önemli olduğudur. Bu nedenle uygun hastalarda hemen cerrahi tedavi kararı verilebilir. Diğerlerinde ise bir kez bile tekrarı mutlaka cerrahi tedavi gerektirir. 40 yaş üstü hastalarda ise fonksiyonel rehabilitasyonla tedavi ön plandadır. Orta yaş üstü bu hastalarda omuz çevresindeki kaslarda yüksek yırtık oranı akılda tutulmalıdır.

İlk omuz çıkığının tedavisi nasıl yapılır?

İlk omuz çıkığının cerrahi tedavisi artroskopik yöntemle yapılmaktadır. Gelişen teknik ve malzemeler ile artroskopik tekniğin başarısı %95’in üzerine çıkmıştır. Artroskopik omuz çıkığı ameliyatı iki küçük kesiden ilerletilen kamera ve aletler ile yapılmaktadır. Yaklaşık bir saat kadar süren bir ameliyattır. Ayaktan yapılabildiği gibi en fazla bir gece hastane yatışı gerektirebilir. Ameliyat sonrası ağrı çok az ve kısa sürelidir. Onarılan dokuların iyileşmesi için kol bir süre basit bir kol askısında tutulur. Sonrasında uygulanacak rehabilitasyon omuz hareketlerini ve kas gücünü yeniden oluşturmakta yararlıdır. Spora dönüş 4-6 ay arasındadır. Yeniden çıkık oranları % 5 in altındadır. Deneyimli cerrahların uygulamalarında komplikasyonlar çok nadir ve genellikle önemsizdir.

Tekrarlayan omuz çıkığının tedavisi nasıl yapılır?

Tekrarlayan omuz çıkığında farklı nitelikte ve daha karmaşık ameliyatlar gerekli olabilir. Bu ameliyatlar açık ya da artroskopik yöntemle yapılabilir (Resim 3). Tekrarlayan çıkık ameliyatlarının sonuçları da başarılı olmakla birlikte, başarı oranı ilk çıkıktan itibaren geçen süre ve tekrarlayan çıkık sayısı ile ilgilidir. Süre ne kadar uzun ve çıkık sayısı ne kadar fazlaysa, eklemin gördüğü hasara bağlı olarak istenilen sonuca ulaşmak güçleşebilir.